GODINA POVRATKA SFAIROSA
Povodom obeležavanja četvrt veka postojanja

SFAIROS

 

SFAIROS je osnovan krajem 1987. godine (prve knjige izašle iz štampe u maju 1988 g.) i preteča je privatnog izdavaštva u nas. Bio je ne samo jedna od prvih privatnih izdavačkih kuća u godinama izdisanja komunizma (“trajna radna zajednica”), nego i jedina koja izdavački koncept nije gradila na takozvanim “komercijalnim izdanjima”. Naprotiv, SFAIROS je i osnovan sa idejom da komunizmom opustošen srpski duh podigne prema visinama nezaobilazne svetske baštine koja je i temelj i krov civilizacijski ravnopravnih naroda.
Zato će u analima srpske borbe protiv komunističke diktature ostati zabeleženo da je SFAIROS bio ne samo prva izdavačka kuća, nego i prva javna ustanova uopšte, koja je JAVNO SLAVILA SVOJU KRSNU SLAVU. Bilo je to na sv Aranđela, 21. novembra 1988. godine, na brodu “Gardoš“ na Zemunskom keju, uz prisustvo stotinak književnika, umetnika, novinara, prijatelja i mnoštva javnih ličnosti.


O tome svedoče mnogobrojne pionirske aktivnosti koje je SFAIROS odmah po osnivanju preduzeo. Njih je prirodno porodila celovita koncepcija izražena već i nazivom kuće – “Sfairos” je po Empedoklu prvobitno, ali i ishodišno, sferno stanje sveta u kome vlada Ljubav – tvorilačka sila kojoj je zaveštano da se pobednički suprotstavlja Mržnji kao sili ništenja i razaranja, onoj sili u čije je ime (“klasna mržnja”) komunizam pola stoleća držao u ropstvu srpski narod. Zbog te sferičnosti idealnog stanja sveta sve su edicije u SFAIROSU od početka nosile ime neke “sfere”. Ima li se na umu da se u reči “Sfairos” krije jezički preobučen stari srpski (i sve-indoevropski) vrhovni bog Svarog (od sanskr. Svarga=Nebo), čiji je korenoslovni, značenjski i divonijski blizanac i starogrčki Uran (preko oblika “Svaran”), jasno je da je izdavačka kuća poslužila kao okvir za svestran povratak našeg naroda vlastitim korenima i njegovom priopštavanju zajednici vodećih naroda čovečanstva.
Svoju pionirsku ulogu u buđenju nacionalne i demokratske svesti SFAIROS je osvedočavao koliko svojim brojnim izdanjima (preko 300 knjiga), toliko i njihovim raznovrsnim sadržajem u više od 20 edicija - “sfera” (Tajinska i Svetotajinska sfera, Tabu sfera, Slovesna sfera, Povesna sfera, Stihosfera, Pripovedna sfera, itd.). Ništa manje isti duh provejavao je i u časopisima (“Teslijana”, “Dečiji prijatelj”...), na promocijama (više stotina), inovativnim ušešćem na uglednim sajmovima knjiga (Beograd, Zagreb, Banja Luka, Kraljevo, Niš, Herceg Novi...), i pri dodeljivanju javnih priznanja (nagrada “Milan Lalić”), štedrom pomaganju mnogobrojnim novonastajućim privatnim izdavačima (“Deca Sfairosa” – ima ih preko 30), kao i osnivanjem i vođenjem tribina (“Videlo” u Narodnom muzeju, “Beogradski tajinski krug” u Đurinoj kući u Skadarliji...), umetničkih manifestacija (“Pesničko nebo” u Herceg Novom) i festivala (“Dani sabornosti i rasejanja” u Beogradu i Herceg Novom), knjižarskim radom (knjižare u Beogradu, Zemunu, Herceg Novom...), mnogobrojnim javnim zalaganjima (za poštovanje i proširenje pojedinačnih i kolektivnih sloboda), pomaganjem demokratskih i nacionalnih  pokreta i ustanova (prvobitna Narodna radikalna stranka, Soko, Društvo za obnovu prizrenskog manastira Sveti Arhanđeli, Društvo za književnost i kulturu Srbija – Kanada, Bratstvo Lužičkih i Balkanskih Srba, Društvo srpske slovesnosti...)


Međutim, zbog objavljivanja knjiga “nepoćudnog” političkog i duhovnog sadržaja, te zbog neprekidne opozicione delatnosti svog vlasnika i glavnog urednika (koji je bio izlagan čak i napadima na lični život), SFAIROS je bio pod neprekidnim progonom (izbacivanje iz radnih prostora, uništavanje knjižnog fonda i redakcijskog materijala, krađama inventara, javnom žigosanju, ucenama, zastrašivanjima…), o čemu je javnost često izveštavana, ali ni izbliza u meri koja bi obelodanila stepen ostrašćenosti tog progona kojim je žilavi režim u korenu sasecao svoje protivnike.


I pored toga, SFAIROS se održao kao jedina preživela izdavačka kuća iz pionirskih dana privatnog izdavaštva. Svoj veliki jubilej – 25 godina od osnivanja – SFAIROS dočekuje u tesnoj saradnji sa svojom generacijski višestruko umnoženom porodicom..

 

Katarina Ristić Aglaja - KULA VETROVA

 

Katarina Ristić Aglaja - Mojrina Kontroverza